چکیده:
مؤانست شهید مطهری با قرآن و تسلط همه‌جانبه او به مضامین آن سبب حضور پررنگ قرآن در آثار و افکار ایشان در موضوعات اخلاقی، تربیتی، اجتماعی، تاریخی و حتی عقلی و فلسفی شده است. پاره‌ای از آثار استاد در دو زمینۀ تفسیر موضوعی و تفسیر تربیتی با قرآن ارتباط مستقیم دارد که حاصل آن کتاب‌های عدل الهی، نظام حقوق زن در اسلام، پیامبر امی و سلسله کتاب‌های آشنایی با قرآن (مشتمل بر تفسیر سی سورۀ قرآن) است. مباحث قرآن‌شناسی استاد مطهری در سه حوزۀ تاریخ قرآن، علوم قرآنی و روش‌ها و مبانی تفسیر قرآن قابل طبقه‌بندی است. در زمینۀ تاریخ قرآن، اهتمام شهید مطهری بیشتر مصروف شناساندن قرآن کریم به عنوان سند قطعی و متواتر تاریخی شده (این که قرآن با ساختار کنونی‌اش از جهت سوره‌ها و آیات از یادگارهای عصر پیامبر(ص) است) و این مسئله را با تاکید بر امی بودن پیامبر اسلام(ص) و نظارت ایشان در مسیر کتابت و تدوین قرآن با به کارگیری کاتبان ودبیران به اثبات رسانده‌اند. در مباحث علوم قرآنی، استاد شهید در کنار توجه به مباحث مهمی از جمله ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، عام و خاص و نحوۀ دلالت زبان قرآن، در دو موضوع «وحی» و «اعجاز» صاحب نوآوری هستند. علي‌رغم تصور این مطلب که باید منشا وحی، علم الهی، و منشا اعجاز، قدرت الهی باشد، ایشان ثابت می‌كند كه طبق آیات قرآن، منشا وحی نبوی، اتصال رسول يا نبی به منبع قدرت الهی بوده، و منشا اعجاز و توانایی پیامبر(ص) بر انجام کارهای خارق‌العاده، متصل شدن او به منبع علم و دانش الهی است. از همین رو اعجاز، خرق و نقض قانون علیت نبوده، بلکه آگاهی از علل ویژه‌ای است که در رخداد معجزه مدخلیت دارند. مبانی مطهری در کارهای تفسیری مواردی همچون قابل شناخت بودن قرآن، ذومراتب بودن حقایق قرآن، جامعیت قرآن در مسیر هدایت انسان، پاسخگو بودن قرآن به نیازهای انسان و قابل استنطاق بودن قرآن را شامل می‌شود. او در تفسیر، در کنار استفاده از منابع تفسیری معتبر، از روایات تفسیری، زبان و ادبیات عرب، استنباط برآمده از عقل و دل، دانش روز(علوم تجربی-اجتماعی) و ادبیات، اشعار و فرهنگ عامه نیز استفاده کرده، و مباحث متنوع و دل‌نشینی از حقایق قرآن را ارائه می کند.
کلید واژگان:
شهیدمطهری، علوم قرانی، وحی ، اعجاز،مبانی تفسیری.
پرسش و پاسخ: