چکیده:
در متون دینی یکی از صفات برجستۀ بندگان خاص خداوند، عبادت آنان از طریق اندیشیدن و سخن گفتن خداوند با آنها در عمق عقل‌هاشان ذکر شده است. این ویژگی بیش از هر مهارت و فن فکری، متأثر از فضایل فکری حاکم بر اندیشیدن آنان است. فضایل فکری، محل تلاقی اخلاق و معرفت شناسی و در واقع، صورت‌هایی از فضایل اخلاقی‌اند، مانند فضایل اخلاقی، صاحبشان را خوب می‌ساز ند، از مهارت‌های فکری متمایزند، از لحاظ روانی بر مهارت‌ها مقدم‌اند و مؤلفه‌ای انگیزشی در بر دارند. فلاسفۀ اخلاق، انواعی از فضیلت‌های فکری مشترک بین ملل و فرهنگهای گوناگون را بر شمرده‌اند نظیر: گشودگی فکر، حقیقت جویی، دقت و تحلیلگر ، شجاعت و سخت کوشی فکری، انصاف فکری و توانایی تشخیص مراجع قابل اعتماد. فضیلت‌های فکری که گاه منش شناختی و یا مؤلفۀ عاطفی تفکر نیز خوانده می‌شوند، در مقابل عادات منفی شناختی وگرایش‌های منفی تفکر قرار دارند. آموزش و تفکر بدون ارزش، انسان را به سادگی به یک شیطان باهوش‌تر تبدیل می‌کند . بنابراین تقویت فضایل فکری و مقابله با عوامل مخربِ سلامت فکری جامعه، از وظایف آموزگاران اندیشه و مصلحان اجتماعی، فرهنگی و دینی است. تاکنون ارزش‌های فکری حاکم بر روش اندیشیدن استاد مطهری، تحت الشعاع حجم مطالب کتاب‌های ایشان قرار گرفته و به نحو شایسته به مخاطبان آثار منتقل نشده است. این مقاله با هدف افزایش تأثیر کتاب‌های استاد در حوزۀ چگونه اندیشیدن و کمک به حل آسیب‌های شایع فکری جامعۀ دینی و مذهبی، به تبیین تعدادی از فضایل فکری موجود در آثار استاد مطهری می‌پردازد و از آن، به عنوان امتیاز ویژۀ روش اندیشه‌ورزی استاد و یکی از کلیدهای شناخت شخصیت فکری ایشان یاد می‌کند. شواهد فضایل فکری در آثار استاد را می‌توان به دو دستۀ محتوایی تقسیم کرد مواردی که در آنها مستقیم به اهمیت یا وصف فضیلتی فکری اشاره شده است و مواردی که برخی فضیلت‌ها درعمل به اجرا درآمده و از متن اثر، قابل دریافت و بازنمایی هستند. در این مقاله پس از تعریف معنا و مفهوم تفکر و فضایل فکری، مصادیقی از هر دو نوع کاربرد فضایل فکری در آثار استاد مطهری بازنمایی و تبیین شده اس. همچنین مطالبی از استاد در تبیین آثار مخرب رذایل فکری نیز بررسی شده است.
کلید واژه‌ها:
تفکر، فضیلت اخلاقی، فضیلت فکری، روش اندیشیدن
پرسش و پاسخ: