تکامل فاعلیت انسان در بستر تاریخ از نگاه استاد مطهری

جناب آقای محسن ابراهیمی

چکیده:

از نگاه استاد شهید- بر اساس مبانی عقلی و قرآنی- تاریخ سیری تکاملی و روبه رشد دارد. توجه به مبانی انسان‌شناسی استاد، مانند برخورداری انسان از جنبه حیوانی و روحانی؛ و تأکید بر اموری هم چون فطرت، از خود بیگانگی و بازگشت به خود در سیر تکاملی بشر، از جمله اصولی است که بر اساس آن می‌توان این سیر تکاملی را تفسیر کرد. بر طبق این تفسیر، تاریخ بستری برای تکامل فاعلیت انسان است. این فاعلیت از مراتب ضعیف مادی و طبیعی آغاز می‌شود و در سیر تکاملی به صورت تسلط بر طبیعت، فاعلیت بر اساس قوای حیوانی و در نهایت با بازگشت به خود اصیل و یافتن آزادی اصیل و عقلانیت مطلوب، کامل می‌شود. بحث از ابزار و پیشرفت آن، شاخص مهمی است که بر اساس آن می‌توان این سیر تکاملی را سنجید. بر طبق این سنجش، در سیر تکاملی، در هر مرحله، ابزاری مناسب با قوایِ در حال تکامل، ساخته می‌شود. در این نگاه، تکامل در ابتدا معنای فلسفی پیدا می‌کند و در نهایت با رسیدن به حد مطلوب خود، واجد جنبه ارزشی و اخلاقی نیز می‌شود و بر اساس آن می‌توان به نقد تمدن غرب و هم‌چنین تبیین آینده پیش‌رو پرداخت.

کلیدواژه­ها:

تکامل، ابزار، جوامع بشری، فاعلیت انسان

پرسش و پاسخ